به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از مشهد، ما ایرانی‌ها از قدیم‌الایام عادت داریم به هر مناسبت دورهم جمع شویم و درکنار هم وقت بگذرانیم. از هر دری بگوییم و به قول قدیمی‌ها لقمه‌نانی اگر هست، با هم بخوریم؛ به همین دلیل هم تقویم ملی‌آیینی ما پر است از مناسبت‌هایی که همگی فرصت باهم بودن و دورهم جمع شدن را به ما هدیه می‌دهند؛ مثل شب یلدا که در تقویم، «روز ترویج فرهنگ میهمانی و پیوند با خویشان» نام گرفته است.

در بررسی فرصت‌هایی که این شب برای صله‌رحم و بهره‌مندی از برکات آن به ما می‌دهد، با کارشناس دینی حجت‌ الاسلام‌ و المسلمین غلامرضا رضایی تربقان به گفتگو نشسته‌ایم.

یکی از مسائلی که در قرآن و روایات بر آن بسیار تأکید شده است و از مهمترین آموزه های اخلاقی اسلام است، پرداختن به مقوله‌ای چون (صله رحم) است.

اهمیت توجه به این مسئله به حدی است که در روایات معصومین(ع) در کنار تمام فوائد و ثمرات، برای عدم توجه به آن نیز پیامدهایی بیان شده است و یلدا بهانه‌ای برای عمل به این سفارش الهی می باشد.

خداوند در آیات بی‌شماری به بندگان خود سفارش می‌کند خویشاوندان و نزدیکان خود را فراموش نکرده و همواره جویای احوال آنها باشند و آنان را از قطع رحم و رسیدگی نکردن به خویشان نیز برحذر می‌دارد .

*صله رحم و اهمیت آن:

صله رحم از دو واژه صله و رحم تشکیل شده است که معنای لغوی از ماده وصل به معنای پیوستن بوده و پیوند کردن دو چیز را گویند، معنای لغوی رَحِم زهدان به معنای جای کودک در شکم مادر را گویند، و اِ رحم در صله رحم استعاره برای قرابت و خویشاوندی است چرا که آنها از یک رحم متولد شده اند و مراد از رحم یعنی نسبت شناخته شده بین آن دو وجود داشته باشد. هر چند نسبت دوری با هم داشته باشند. معنای اصطلاحی صله رحم اتحاد خویشاوندان و اقوام و دیدار خویشاوندان و کمک به آنهاست.

اهمیت صله رحم به حدی است که می توان گفت؛ جزو اولویت های بزرگ اسلامی است هیچ راه نجاتی برای قاطع رحم وجود ندارد و برای صلح کننده مژده فراوان است. اسلام صله رحم را وسیله فزونی رزق و روزی و عامل بسیار موثر در افزایش عمر، پاک کننده اعمال و رفتار ،آسان کننده سختی های مرگ و موجب پاداش های اُخروی می داند.

قرآن و احادیث به صله رحم تاکید کرده‌اند تا آنجا که قرآن ترک کننده آن را در شمار زیانکاران و لعنت شدگان معرفی می‌کند و در روایات نیز صله رحم به عنوان بهترین عمل پس از ایمان، اولین سخنگوی قیامت، بهترین خصلت مومن و مهمترین عامل طولانی شدن عمر معرفی شده است. بنا بر حدیث قدسی صله رحم از رحمت خداوند است. و هر کس آن را ترک کند از رحمت او محروم خواهد بود. صله رحم گاهی واجب و گاهی مستحب است و قطع صله رحم یکی از گناهان کبیره است و حتی درباره خویشاوندان بدخلق و گنهکار نیز مجاز نیست. و در فرهنگ مردم ایران نیز صله‌رحم جایگاه ویژه‌ای داشته و دارد و به مناسبت های مختلفی مانند عید نوروز و عید غدیر ، شب یلدا ، ماه رمضان، عید فطر و… نمود بیشتری دارد.

*برکات و آثار صله رحم:

۱_ یکی از مهمترین آثار صله رحم طول عمر است. امام رضا “علیه السلام” در این باره فرمود: چه بسا مردی که تنها سه سال از عمرش باقی مانده است اما خداوند به خاطر صله رحم باقی مانده عمرش را به سی سال می رساند و خدا آنچه را می خواهد انجام می دهد. شخصی به نام میسر از امام باقر “علیه السلام” نقل کرده که آن حضرت فرمود: ای میسر ، گمان می‌کنم به خویشان خود نیکی می کنی؟ گفتم: آری فدایت شوم، من در جوانی در بازار کار می‌کردم و دو درهم مزد می گرفتم، یک درهم آن را به عمه ام و یک درهم آن را به خاله ام می دادم. آنگاه امام فرمود: به خدا سوگند تاکنون دو بار مرگت فرا رسیده، ولی به خاطره صله رحم به تأخیر افتاده است.

۲_ از دیگر برکات صله رحم حسن خلق است. امام صادق “علیه السلام” فرمودند: رسیدگی به خویشاوندان اخلاق را نیکو می کند. همچنین فراوانی روزی از دیگر اثرات مثبت صله رحم به شمار می‌رود. امام سجاد “علیه السلام” فرمود: هر کس دوست دارد خداوند عمرش را طولانی و رزقش را افزایش دهد صله رحم کند.

۳_ پاکی اعمال و دفع بلا نیز در شمار برکات صله رحم است به طوری که امام باقر فرمود؛ رسیدگی به خویشان اعمال را پاک می کند و بلا را دور می سازد. علاوه بر این آسانی حساب از جمله برکات صله رحم محسوب می‌شود. امام صادق فرمود صله رحم حساب روز قیامت را آسان کرده و از مرگ بد جلوگیری می کند و یا در جای دیگر فرمود: صله رحم و خوش رفتاری با همسایه شهرها را آباد می کند.

*نکوهش قطع رحم:

قطع رحم و ترک رسیدگی به خویشان و بستگان در اسلام سخت مورد نکوهش قرار گرفته است. خداوند تعالی کسانی را که از خویشاوندان خود بریده اند و با آنان قطع رابطه می کنند در سه جای قرآن مورد لعن و نفرین قرار داده است و در این باره امام باقر”علیه السلام” فرمود: از معاشرت و دوستی با کسی که قطع رحم کرده بپرهیز. زیرا چنین کسی را در کتاب خدا قرآن در سه جا مورد لعن و نفرین یافته‌ام. امام صادق “علیه السلام”فرمودند: خداوند بهشت را آفرید آنگاه آن را پاکیزه کرد و بویش را معطر کرد و همانا بوی بهشت از دو هزار سال به مشام می‌رسد و کسی که آق والدین و قاطع رحم باشد بوی بهشت را احساس نمی کند.

*مراتب صله رحم:

یک پدر و مادر و از این دو مادر مقدم است، دوم برادران و خواهران، سوم دیگر اقوام نسبی (عشیره، عمه ها، عموها ،عموزاده ها و…) ، چهارم بستگان سببی (دامادها و عروس ها). در فقه اسلامی ارحام و خویشان نسبی از حقوق بیشتری نسبت به دیگران برخوردارند و به آنها توجه زیادی شده است، مثلاً در مواردی که انسان حقوق مالی نذر ، صدقه ،زکات و کفاره بر عهده دارد، اگر در میان بستگان وی افراد نیازمندی وجود داشته باشد باید آنها را بر دیگران مقدم بدارد، بنابراین صله رحم در دید و بازدید خلاصه نمی‌شود.بلکه باید این صله رحم همراه با مهر و محبت و صفا و صمیمیت باشد و برخی از علما کمک مالی را به ارحام ، در صورت نیاز جزء صله رحم می‌دانند.

*برخی روش های صله رحم:

۱_کمک جانی: می توان گفت بزرگترین مرتبه صله رحم، رسیدگی جانی به خویشان است و آن در جایی است که جان یکی از بستگان در خطر باشد که در این صورت وی باید تا پای جان بایستند و از خویشاوندان خود در چارچوب اسلام دفاع کند تا ضرر را از او دفع کند.پیامبر “صلی الله علیه واله وسلم” فرمود: هرکس با جان و مالش صله رحم کند خداوند اجر صدشهید به او می‌دهد.

۲_ کمک مالی: اگر در مواردی میان بستگان انسان افراد نیازمند وجود دارد، رسیدگی مالی به ایشان لازم است. تا جایی که قرآن، کمک به بستگان را جزء حقوق مالی محسوب می‌کند. در این خصوص حضرت علی”علیه السلام” فرمود: کسی که از سوی خدا ثروتی به دست آورد باید بستگان خویش را به وسیله آن دستگیری کند.

۳_کمک فکری: در جایی است که یکی از بستگان برای هدایت شدن نیاز به راهنمایی دارد و با ارائه کمک فکری می توان صله رحم به جا آورد

۴_ کمک عاطفی: شاید برخی تصور کنند که اصرار و تاکید اسلام درباره صله رحم، برای افرادی است که تمکن مالی دارند و اشخاصی که از نظر مالی در مضیقه هستند و توان رسیدگی به دیگران را ندارند، برایشان لازم نیست، این تصور نادرستی است، زیرا هدف صله رحم برقرار کردن ارتباط عاطفی با خویشاوندان است و این ارتباطات از راه های گوناگونی امکان پذیر است. گاهی رفتن به منازل خویشان، سلام و احوالپرسی، تلفن زدن، نامه نوشتن ،پیامک دادن و… ایجاد محبت می کند. و سبب دلجویی از خویشان می شود و گاهی نیز شرکت در غم و شادی خویشان شرکت در مجالس جشن و سرور و مراسم ترحیم آنان رسیدگی عاطفی محسوب می‌شود.

۵_ ترک آزار: یکی از بهترین روش‌های صله رحم با خویشان قطع ترک اذیت و آزار آنان است، بدین معنا پرهیز از غیبت، تهمت، زخم زبان و شماتت آنها به عناوین مختلف، عیب جویی نکردن از آنها و… بهترین موارد صله رحم است.

۶_ ایجاد آشتی و اصلاح بین افرادی که جدای از هم و مدتی است با هم قهرند، ثواب عظیم دارد.

و خلاصه اینکه ما انسان ها غیر از جسم و نیازهای جسمانی نیازهای روحی و روانی هم داریم، نیازهایی که متاسفانه با وجود امکانات رفاهی که هر روز بیشتر می‌شود، و آنها کم توجهی می گردد. مشاهده چهره های افسرده و بی حوصله و قیافه های مغموم و در خود فرو رفته و افرادی که آماده نزاع و درگیری اند و با کوچکترین بهانه ای دعوا و داد و فریاد راه می‌اندازند و همه نشان از این است که نیازهای روح و جان انسان‌ها تامین نیست. تعامل با هم نوعان و خویشان یکی از غذاهای مورد نیاز روح است و احادیث و روایات در مورد تاکید بر صله رحم و ارتباط با اقوام و بستگان و ایجاد رابطه دوستانه و محترمانه با همسایه ها و دوستان و برادران دینی و توصیه به آگاه شدن از اوضاع و احوال شان و رفتن به عیادتشان ،تلاش برای رفع مشکلات و گرفتاری هایشان را برقراری صلح و آشتی بین آنها که نسبت به هم رنجیده اند و… همه به عنوان غذای روح مطرح اند.

و امروزه با توجه به تغییراتی که در ساختار خانواده ایرانی ایجاد شده و افراد وقت کمتری برای دیدارهای فامیلی دارند. سنت‌ هایی مانند شب یلدا می‌تواند بهانه خوبی برای تقویت عواطف جمعی و استحکام بنیان خانواده‌ها باشد.

انتهای پیام 313/49